Tom van der Ouderaa (Udenhout) maakt grote houtskooltekeningen met als thema ‘landschap’. Hij heeft jarenlang gewandeld, gefotografeerd, en getekend in een klein, verwilderd landgoed in Brabant. Daar is zijn fascinatie ontstaan voor wat zich op en in en aan de rand van water afspeelt. De lichtreflectie, de luchten die zichtbaar worden op spiegelend wateroppervlak, de bomen en struiken aan de randen van beken en vennen, waarvan de schaduw donkere structuren laat ontstaan. Hij streeft in zijn werk naar een beleving van de schoonheid en naar verstilling van het landschap, maar ook naar de voelbare aanwezigheid van de menselijke invloed op het landschap. De schoonheid van de natuur, maar ook de vernietigende kracht. Natuur die rust brengt en harmonie, maar ook verontrustend en overweldigend kan zijn. De schetsen en tekeningen doen ook veel denken aan dat dubbele, die paradox tussen schoonheid en vergankelijkheid.
In dezelfde tijd dat deze tekeningen ontstonden was Tom van der Ouderaa mantelzorger van zijn moeder. Samen met familieleden heeft hij jarenlang het proces van veroudering en van toenemende dementie bij zijn moeder meegemaakt, Langzaam ontstond het idee een portretserie in houtskool te maken van haar. Er was een parallel te trekken tussen de inhoud van de landschapstekeningen en de manier waarop hij die portretserie vorm wilde geven. Schoonheid en vergankelijkheid veranderen in schoonheid van vergankelijkheid.
Net als bij de serie landschappen is de serie portretten tot stand gekomen op basis van de vele foto’s die hij in de loop van de jaren van zijn moeder maakte. Foto’s die gemaakt zijn op onverwachte momenten, niet geposeerd, waardoor het moment uniek is, echt is, zonder opsmuk. En net zo goed als het niet nodig is kleur te gebruiken om een landschap weer te geven is kleur niet nodig om een sterk portret te maken. Meestal wordt houtskool in de portretkunst gebruikt als schetsmateriaal, maar hij heeft de houtskool gebruikt als ‘eindmateriaal’ met als drager dik aquarelpapier, waarvan de textuur veel bijdraagt aan het eindproduct. En net zoals een landschap sporen draagt van veroudering, aantasting en verwildering kan een portret op dezelfde manier een landschap zijn.
De portrettenserie is een reis door een tijdperk van acht jaar: een reis van een oude en kwetsbare, maar krachtige en lieve moeder tot een onzekere en verwarde, wanhopige en boze, stokoude moeder met alle fasen daartussen. Het trage wissen, verdwijnen van een persoonlijkheid, de oplevingen, de losse flarden die overblijven. Herinnering aan zoveel jaren van voortschrijdend verval en aftakeling, wanhoop, onzekerheid, boosheid, maar ook van vertedering, vrolijkheid en liefde, zo dichtbij, zo confronterend, zo emotioneel met al die bijzondere, intieme momenten en al die heftige, mensonterende momenten, toch zeker in haar laatste fase.
Sinds het begin van 2018 heeft Tom gewerkt aan deze serie portretten, een project van bijna een jaar met als resultaat 40 portretten (76x56 cm) met houtskool op aquarelpapier, veel schetsen en kleinere tekeningen en twee grote pasteltekeningen in kleur op museumkarton. Een bijzonder jaar, in afzondering, met emotionele herinneringen en heftige twijfels, een haast obsessionele dwang een serie te maken die een volledig beeld zou geven van het onontkoombare, maar wat gaandeweg een onmogelijke opgave bleek te zijn.
De expositie ‘De schoonheid van het vergankelijke’ geeft met een serie van twintig tekeningen een goed beeld van de gevolgen van voortschrijdende dementie. De tentoonstelling is vanaf maandag 11 t/m 31 maart 2019 te zien in de hal van het Maastricht UMC+ te zien. Iedereen is van harte welkom! Het bezoekersadres van het ziekenhuis is: P. Debyelaan 25 in Maastricht. Parkeren kan in de nabijgelegen parkeergarage van het ziekenhuis. Klik hier voor meer info: https://www.mumc.nl/patienten-en-bezoekers/praktisch/route-en-parkeren.